grafika: Julia Anna Parzonka
W ostatnim czasie dwa listopadowe wieczory poświęciliśmy na współtworzenie, z mieszkańcami Rybnika, rozwiązań wspierających walkę ze smogiem w mieście. W naszym warsztacie „ko-kreacyjnym” wzięło udział 10 osób. Byli wśród nich społecznicy rybniccy, przedstawiciel magistratu, a także mieszkańcy zainteresowani problemem, szczególnie ci stojący przed zadaniem wymiany źródła ciepła.
Pierwszy dzień pracy rozpoczęliśmy od wyboru szerszych wyzwań, które następnie miały ukierunkować myślenie uczestników warsztatu o możliwych rozwiązaniach. Nasz zespół projektowy zaproponował cztery wyzwania, rozpoczynające się od frazy – JAK MOGLIBYŚMY:
- zapewnić wsparcie dla osób starszych lub mniej samodzielnych, tak aby szybciej dokonały wymiany starego pieca?
- podnosić świadomość mieszkańców, związaną z przyczynami i skutkami smogu?
- zmierzyć się z niechęcią do zmiany lub biernością części mieszkańców, tak aby przyspieszyć pozytywną zmianę?
- ułatwić mieszkańcom dostęp do informacji w zakresie różnych możliwych opcji wymiany źródła ciepła oraz dostępnych źródeł sfinansowania tej inwestycji?
Uczestnicy do tej puli dodali jeszcze dwa dodatkowe zagadnienia – JAK MOGLIBYŚMY:
- Ułatwić mieszkańcom dostęp do finansowania?
- Skutecznie edukować na temat uchwały antysmogowej?
Ostatecznie po dyskusji i w wyniku głosowania wyłoniliśmy dwa wyzwania, którym poświęcone były dalsze prace:
- Jak moglibyśmy skutecznie edukować na temat uchwały antysmogowej (oraz szerzej na temat różnych regulacji i procesów jakie mają miejsce w obszarze ochrony powietrza i ogrzewania domów)?
- Jak moglibyśmy ułatwić mieszkańcom dostęp do informacji w zakresie różnych możliwych opcji zmiany źródła ciepła oraz dostępnych źródeł sfinansowania tej inwestycji?
Następnie uczestników warsztatu podzieliliśmy na dwie grupy, odpowiadające jednemu wyzwaniu i poprosiliśmy ich o zgłaszanie pomysłów na interwencję. Wprowadziliśmy zasadę, że na tym etapie, każdy pomysł jest dobry i żaden nie podlega krytyce. Wszystko po to by nie ograniczać twórczego fermentu i uzyskać jak najszerszą pulę ciekawych rozwiązań. W efekcie, pierwszy dzień warsztatu zakończyliśmy z listą ponad 30 różnych rozwiązań, z których niektóre były stosunkowo drobne, jak np. przeprowadzenie performance’u artystycznego, a niektóre pomyślane na szerszą skalę, jak np. wprowadzenie inicjatywy „Ja nie truję” – jako odwrotności akcji „Karny kopciuch”.
Drugi dzień pracy został poświęcony szczegółowemu rozpisaniu najbardziej interesujących pomysłów. Ponownie zostały one wyłonione w drodze głosownia – każdy z uczestników oceniał każdą proponowaną inicjatywę na dwóch płaszczyznach: jej potencjalnego wpływu na zmianę oraz jej innowacyjności w kontekście tego, co dzieje się i jest dostępne w Rybniku. Propozycjami, które uzyskały najwięcej punktów i zostały następnie rozwinięte, były:
W obrębie tematu nr 1:
- Akcja door to door (informowanie i doradzanie mieszkańcom w ich domach) – uczestnicy warsztatu zwrócili uwagę, że jest to jedyny sposób na dotarcie do najbardziej wykluczonych rybniczan (np. z powodu wieku, niepełnosprawności). Przy zastrzeżeniach, że takie działanie może być kosztowne i trudne do przeprowadzenia, uczestnicy warsztatu uznali jednak, że jest ono nieodzowne, po to, by osoby najbardziej potrzebujące nie zostały pominięte. Zwrócono też uwagę, że osoby te, poza informacją (np. o obowiązkach i dostępnym dofinansowaniu), powinny w tej formule mieć zapewnione szersze wsparcie, np. pomoc w wypełnieniu wniosku i doradztwo techniczne. Zaproponowano by mieszkańców, którzy powinni być odwiedzeni w domach, typowali, m. in.: lokalni liderzy, radni dzielnicowi, pracownicy ośrodków pomocy społecznej (mogliby też oni być zaangażowani, przynajmniej na podstawowym poziomie w działania informacyjne, szczegółowe doradztwo muszą przeprowadzać osoby o odpowiedniej wiedzy).
- Komunikowanie nieuchronności zmiany, pokazanie szerszych procesów np. odchodzenia od węgla – w odczuciu uczestników warsztatu, rybniczanie powinni być informowani szeroko, w sposób otwarty i szczery, o zmianie jaka zachodzi w energetyce oraz w ciepłownictwie i że odejście od węgla jest przesądzone. Do tej pory takiego komunikatu w Rybniku, a pewnie i w całym kraju, brakowało. Wyrażono również przekonanie, że jednym z podmiotów, który powinien jasno przekazywać tę perspektywę mieszkańcom, jest urząd miasta. Uczestnicy założyli nawet, że miasto samo powinno wyznaczyć datę odejścia od węgla na swoim terenie. Wskazano dodatkowo, że konieczne jest przeprowadzenie dla Rybnika szczegółowej analizy skutków dalszego braku zakazu ogrzewania węglem. Według uczestników bez zakazu niemożliwe jest osiągniecie norm jakości powietrza w Rybniku. Wyniki tego badania mogłyby stanowić podstawę strategii komunikacyjnej miasta w tym obszarze.
W obrębie tematu nr 2:
- „Eko-doradcy” w każdej dzielnicy – działający we współpracy z zarządami wszystkich 27 dzielnic Rybnika, eko-doradcy pomagaliby mieszkańcom w wyborze optymalnego źródła ciepła dla konkretnego domu czy mieszkania, a także pomagaliby w uzyskaniu finansowania inwestycji. Doradztwo dotyczyłoby więc zarówno kwestii technicznych (rodzaj uproszczonego audytu energetycznego, kalkulacja kosztów instalacji i użytkowania nowego systemu grzewczego) jak i kwestii finansowych (dostępne pożyczki, kredyty, dotacje). Jeśli nie udałoby się znaleźć funduszy na utrzymanie stałego eko-doradcy w każdej dzielnicy, kilku eko-doradców mogłoby świadczyć usługi jednocześnie w kilku dzielnicach i po miesiącu lub dłuższym czasie przenosić się do innych dzielnic.
- Mobilny punkt konsultacyjny „Smogobus” – wspomagałby stacjonarny Punkt Konsultacyjny Programu Czyste Powietrze przy ulicy Rudzkiej 13. Smogobus pojawiałby się przy okazji różnych wydarzeń miejskich. Byłby ruchomym billboardem reklamującym program Czyste Powietrze. Wewnątrz pojazdu udzielane byłyby informacje dotyczące programu. Można byłoby również umówić wizytę w punkcie stacjonarnym – już na wypełnienie wniosku. Smogobusem poruszaliby się wolontariusze (uczniowie, studenci), którzy rozdawaliby ulotki i zapraszali uczestników danego wydarzenia/ imprezy miejskiej do odwiedzenia Smogobusa lub stacjonarnego punktu konsultacyjnego.
Wszystkim uczestnikom warsztatu serdecznie dziękujemy za ich zaangażowanie i twórczą pracę.
